سرتیتر مطالب
دیابت یکی از شایع‌ترین اختلالات متابولیک در کودکان است که با افزایش غیرطبیعی میزان قند خون مشخص میشود. طبق آمارهای اخیر، میزان ابتلا به دیابت نوع یک در کودکان و نوجوانان به شکل نگران‌کننده‌ای در حال افزایش است.
کنترل نامناسب میزان قند خون در کودکان دیابتی، می‌تواند باعث بروز مشکلات حاد و مزمنی در سلامت جسمی و روانی آنها شود. لذا شناخت دقیق روش‌های تشخیص و درمان دیابت در این گروه سنی بسیار حائز اهمیت است تا بتوان از بروز عوارض وخیم آن جلوگیری کرد.
در این مقاله ضمن بررسی علائم بالینی دیابت و آزمایش‌های تعیین میزان قند خون، به درمان‌های موثر دارویی و غیر دارویی جهت کنترل میزان قند خون در کودکان مبتلا به دیابت خواهیم پرداخت.
انواع دیابت در کودکان
دیابت کودکان دو نوع دارد، دیابت نوع یک و دیابت نوع دو. احتمال بوجود آمدن هر نوع دیابت در کودک وجود دارد، اما دیابت نوع یک بسیار شایع‌تر از نوع دو است. برای اینکه بهتر متوجه اوضاع شویم، نگاهی می‌اندازیم به آمار سالانه افزایش دیابت کودکان از نوع یک که نزدیک به ۲۰۰۰۰ نفر در سال گذشته به تعداد آن افزوده شده است. البته این موضوع از اهمیت کنترل دیابت نوع دو نمی‌کاهد و هر دو نیاز به کنترل دقیق توسط پزشک متخصص اطفال و والدین دارند.
دیابت کودکان از نوع یک
دیابت نوع یک، یک بیماری خود ایمنی است که در کودکان بسیار شایع می‌باشد و عموما تا سن ۱۳ یا ۱۴ سالگی بروز می‌کند، البته که امکان بوجود آمدن آن در هر سنی وجود دارد. توجه داشته باشید که درمان قطعی برای این نوع از دیابت کودکان وجود ندارد و تنها می‌توان آن را کنترل کرد. کنترل دیابت در کودکان برای والدین و کودک به خصوص در ابتدا می‌تواند بسیار چالش برانگیز باشد، تصور کنید بررسی مرتب سطح قند خون و دریافت به موقع انسولین برای کودک می‌تواند چقدر طاقت فرسا باشد. اما با گذشت زمان و رعایت به موقع یکسری از نکات ، می‌توانید زندگی سالمی را برای کودک خود و آینده ی وی رقم بزنید.
محصولات مرتبط
دیابت کودکان از نوع دوبه طور کلی دیابت نوع دو به دلیل ناتوانی بدن در مصرف درست گلوکز خون به‌وجود می‌آید که علت آن عموما از سبک زندگی غلط می‌باشد. این اختلال در بزرگسالان بسیار شایع‌تر از کودکان است اما اخیرا به دلیل رشد چاقی در کودکان، شاهد افزایش تعداد کودکان دیابتی مبتلا به دیابت نوع دو بوده‌ایم. خوشبختانه با داشتن تغذیه درست و سبک زندگی مناسب می‌توان از بوجود آمدن آن جلوگیری کرد و مانع از رشد آن شد.
علائم دیابت نوع ۱ در کودکان
در کودکان زیر ۳ سال، در واقع، تغییرات شدید و غیرمنتظره در الگوهای خوردن و آشامیدن، ادرار و خواب، وضعیت روحی و سطح انرژی کودکان، می‌تواند نشانه دیابت در کودکان باشد و نیاز به معاینه پزشکی دارد. به طور کلی علائم دیابت نوع ۱ در کودکان و نوجوانان عبارتند از:
- افزایش شدید تشنگی و مصرف بیش از حد مایعات
- افزایش مکرر دفع ادرار و شب‌ادراری
- احساس گرسنگی مداوم و کاهش وزن بدون دلیل
- خستگی شدید و ضعف عمومی بدن
- بی‌قراری و تغییرات خلق و خو
علت بوجود آمدن دیابت کودکان از نوع یک
تمام مشکلات از عدم تولید انسولین در بدن کودک توسط غده ی پانکراس شروع میشود، در واقع انسولین وظیفه ی پایین آوردن سطح گلوکز خون را به عهده دارد. زمانی که بدن کودک قادر به تولید این هورمون نیست، لازم است آن را از بیرون دریافت کند. به همین علت کودک دیابتی مجبور به دریافت دوز مشخصی از انسولین، توسط سرنگ در طول روز است.
عوامل موثر در افزایش ریسک ابتلا به دیابت نوع یک
علت دقیق ابتلا به دیابت نوع یک هم‌چنان ناشناخته است ولی بسیاری از مطالعات، آن را یک بیماری خودایمنی می‌دانند. بدین معنا که سیستم ایمنی به اشتباه به سلول‌های پانکراس که مسئول تولید انسولین هستند، حمله‌ور میشود. با تخریب سلول‌های پانکراس، تولید انسولین دچار اختلال شده و در نهایت منجر به افزایش قند خون و بروز دیابت نوع یک میشود. عواملی که می‌توانند در بروز این بیماری موثر باشند عبارتند از:
سابقه ی خانوادگی
اگر یکی از افراد خانواده از جمله خواهر، برادر و والدین به این نوع از دیابت مبتلا باشند، امکان ابتلای کودک افزایش می‌یابد.
ژنتیک
ژنتیک یکی از دلایل اصلی ابتلا به این بیماری است.
نژاد
تحقیقات نشان داده از بین نژادهای مختلف، سفید پوستان بیشترین درگیری را با این بیماری داشته‌اند.
قرار گیری در معرض ویروس های مختلف
از آنجایی که دیابت نوع یک، نوعی بیماری خود ایمنی است، قرارگیری در معرض بیماری های مختلف و سیستم ایمنی ضعیف می‌تواند باعث افزایش ریسک ابتلا به آن شود. به همین علت لازم است کودکان دیابتی در هنگام فراگیری بیماری های خود ایمنی بیشتر از افراد دیگر مواظب باشند.
افزایش وزن
اضافه وزن باعث افزایش مقاومت بدن نسبت به هورمون انسولین خواهد شد.
عدم فعالیت
داشتن فعالیت بدنی به صورت مرتب توسط کودکان، باعث افزایش ریسک دیابت نوع دو خواهد شد.
رژیم غذایی نامناسب
مصرف بیش از حد گوشت و شکر سفید باعث افزایش ریسک ابتلا به دیابت نوع دو در کودکان خواهد شد.
جنسیت
هر چند علت آن هنوز مشخص نیست اما درصد ابتلا به دیابت نوع دو در بین دختران نوجوان بیشتر از پسران نوجوان بوده است.
زایمان زودرس
عدم رشد کامل سیستم ایمنی در نوزادان نارس و قرار گرفتن این نوزادان در معرض سطوح بالاتری از استرس اکسیداتیو، اکسیژن و رادیکال‌های آزاد
علائم دیابت کودکان از نوع یک
علائم این بیماری معمولا به سرعت در کودکان رشد می‌کند و خود را نشان می‌دهد، در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر با پزشک متخصص کودک مشورت کنید.
- خستگی
- گشنگی بیش از حد
- تشنگی بیش از حد
- شب ادراری
- کاهش ناگهانی وزن
- تغییرات رفتاری
مشکلات عدم کنترل دیابت کودکان از نوع یک
دیابت کودکان از نوع یک می‌تواند تاثیر بسیار مخربی بر برخی از اندام های اصلی بدن بگذارد.
قلب و عروق خونی
عدم کنترل دیابت نوع یک می‌تواند خطرات جدی برای قلب و عروق خونی کودک به همراه داشته باشد و باعث مشکلاتی مانند افزایش فشار خون شود. این موضوع همچنین می‌تواند باعث سکته ی قلبی در سنین بالاتر شود.
اختلال در سیستم عصبی
البته ایجاد اختلالات در سیستم عصبی بعد از گذراندن یک دوره طولانی از دیابت کنترل نشده در کودک بوجود می‌آید.
کلیه
این بیماری در عملکرد کلیه ها که وظیفه پاکسازی خون کودک را به عهده دارند اختلال ایجاد می‌کند.
مشکلات دیداری
این بیماری باعث تخریب رگ هایی از چشم که وظیفه دیدن را بر عهده دارند میشود.
پوکی استخوان
پوکی استخوان، عارضه ای است که بزرگسالی کودک را تهدید می‌کند. دیابت نوع یک باعث کاهش چگالی مواد معدنی در استخوان میشود که همین موضوع در آینده، فرد را دچار پوکی استخوان می‌کند.
البته در صورت کنترل مرتب سطح قند خون کودک دیابتی می‌توانید از بوجود آمدن این عوارض جلوگیری کنید.
عوارض دیابت کودکان از نوع یک
دیابت نوع یک در کودکان اگر به درستی درمان و کنترل نشود می‌تواند عوارض جدی به دنبال داشته باشد، در اینجا برخی از عوارض شایع دیابت نوع یک در کودکان را بررسی می‌کنیم:
هیپوگلیسمی (قند خون پایین)
این حالت زمانی رخ می‌دهد که سطح قند خون بیش از حد پایین می‌آید. علائم آن شامل لرزش، تعریق، سردرگمی، تپش قلب و در موارد شدید بیهوشی است.
هیپرگلیسمی (قند خون بالا)
اگر قند خون بیش از حد بالا رود، می‌تواند منجر به هیپرگلیسمی شود. علائم شامل تشنگی زیاد، ادرار مکرر، خستگی و تاری دید است.
کتواسیدوز دیابتی
یکی از عوارض جدی دیابت زمانی رخ می‌دهد که بدن به جای گلوکز از چربی‌ها برای تولید انرژی استفاده می‌کند. این حالت می‌تواند منجر به تجمع اسیدها در خون شود که خطرناک است.
آسیب‌های عروقی و عصبی
اگر قند خون بالا در مدت زمان طولانی کنترل نشود، می‌تواند به عروق خونی و اعصاب آسیب رساند و منجر به مشکلاتی مانند نوروپاتی، نفروپاتی و رتینوپاتی شود.
کنترل دیابت نوع یک در کودک
- اندازه گیری مرتب سطح قند خون توسط دستگاه قند خون پس از تشخیص دیابت نوع یک توسط پزشک.
- دریافت به موقع انسولین توسط سرنگ انسولین یا دستگاهی مانند اینسوجت (تزریق انسولین بدون سوزن).
- انجام فعالیت های ورزشی به صورت مستمر.
- داشتن برنامه ی غذایی سالم.
درمان دیابت نوع یک در کودک
درمان دیابت نوع یک در کودکان بدون مصرف انسولین، می‌تواند بسیار خطرناک باشد. اگرچه رعایت رژیم غذایی مناسب، نوشیدن آب کافی، ورزش منظم و کنترل قند خون در منزل بخشی از درمان است، اما هرگز نباید بدون مشورت پزشک، مصرف انسولین را قطع کرد.
درمان دیابت نوع دو در کودکان
قطع مصرف انسولین باعث افزایش شدید قند خون، کتواسیدوز دیابتی و در نهایت آسیب جدی به اندام‌های بدن میشود. لذا حتما باید تحت نظر پزشک، انسولین مورد نیاز بدن تجویز و تزریق شود تا از بروز عوارض خطرناک جلوگیری گردد.
کودکان مبتلا به دیابت نوع 1 به هیچ عنوان نباید انسولین خود را قطع کنند. رعایت توصیه‌های پزشک در خصوص مراقبت‌های لازم، اهمیت حیاتی دارد.
جدیدترین درمان دیابت نوع 1 در کودکان
پژوهشگران اخیرا موفق به ابداع روش درمانی نویدبخش جدیدی برای درمان دیابت نوع ۱ در کودکان شده‌اند. در آزمایشات انجام شده روی مدل‌های حیوانی، این روش مبتنی بر بتا درمانی و سلول‌درمانی، نتایج چشم‌گیری را نشان داد.
در صورت موفقیت این روش درمانی در مراحل بعدی کارآزمایی بالینی انسانی، می‌تواند پیشرفت بزرگی در درمان دیابت نوع ۱ به حساب آید. در این روش، سلول‌های بنیادی از بافت‌ها و اندام‌های بدن شخص بیمار گرفته شده‌اند و منشا آنها بدن همان فرد مبتلا است، تحریک می‌شوند تا تبدیل به سلول‌های تولیدکننده انسولین شده و انسولین را به طور طبیعی و به صورت پیوسته ترشح کنند. این موضوع می‌تواند نیاز به تزریق مکرر انسولین از بیرون را کاهش دهد یا حذف کند. اما هم‌چنان دیابت نوع 1 درمان قطعی ندارد ولی با رعایت رژیم غذایی، ورزش، کنترل وزن و مصرف داروها، می‌توان قند خون را در حد مطلوبی مدیریت کرد.
همه چیز درباره دیابت کودکان از نوع دو
دیابت نوع دو در کودکان و نوجوانان، هرچند نادر است، اما می‌تواند عوارض جدی به همراه داشته باشد. این نوع دیابت زمانی رخ می‌دهد که بدن کودک، درست به انسولین واکنش نشان نداده و قند خون او به مرور زمان بالا می‌رود.
یکی از دلایل اصلی بروز دیابت نوع دو در کودکان، اضافه وزن، چاقی و مصرف بی‌رویه مواد قندی و کربوهیدرات است که منجر به مقاومت به انسولین میشود و میزان قند خون کودک به طور خطرناکی بالا می‌رود.
علت بوجود آمدن دیابت کودکان از نوع دو
هنوز علت دقیق این عارضه مشخص نشده است اما آن‌چه معلوم است در این نوع از دیابت پروسه هضم قند به درستی انجام نمی‌شود، این موضوع می‌تواند به دو دلیل رخ دهد، غده پانکراس به اندازه کافی هورمون انسولین تولید نکند، یا سلول ها نسبت به انسولین تولید شده مقاومت نشان دهند.
علائم دیابت نوع 2 در کودکان
علائم این نوع از دیابت در کودکان رشد بسیار کندی دارد و تا مدتها خاموش می‌ماند، این اختلال عموما توسط چکاپ‌های سالانه مشخص می‌گردد. اما یک سری نشانه‌ها وجود دارد که به تشخیص سریع‌تر آن کمک می‌کند و لازم است جدی گرفته شود.
- تشنگی زیاد
- تکرر ادرار
- خستگی
- تاری دید
- وجود نقاط تیره بر گردن، بازو و کشاله ی ران
- کاهش وزن
- عفونی شدن زخم‌ها
اگر کودک شما دچار اضافه وزن است یا یکی دیگر از موارد افزایش ابتلا به دیابت نوع دو را دارد، در صورت مشاهده هر یک از این علائم به پزشک متخصص اطفال مراجعه کنید.
مشکلات عدم کنترل دیابت نوع دو در کودکان
دیابت نوع دو تقریبا می‌تواند تمام اندام های بدن کودک شما را درگیر کند و اثرات مخرب طولانی مدت بر آنها داشته باشد که حتی منجر به مرگ زودرس فرد میشود. اما از شایع ترین مشکلات عدم کنترل به موقع دیابت نوع دو در کودک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
علائم دیابت در کودکان
- افزایش کلسترول
- مشکلات قلبی و عروقی
- سکته
- اختلال در سیستم عصبی
- اختلال در عملکرد کلیه
- تاری دید
پیشگیری از دیابت نوع دو در کودکان
با انجام برخی کارها می‌توان تا حدود زیادی پیشگیری از دیابت در کودکان را انجام داد که در ادامه مهم‌ترین آنها بیان میشود:
- مصرف غذاهای سالم
- فعالیت بدنی مناسب
- کنترل وزن و جلوگیری از اضافه وزن کودک
همچنین برای پیشگیری از دیابت نوع دو در کودکان، گاهی پزشک ممکن است برخی داروها را نیز تجویز کند.
عوارض دیابت نوع دو در کودکان
کنترل نامناسب قند خون در کودکان مبتلا به دیابت، می‌تواند منجر به بروز عواقب خطرناکی در درازمدت شود. بنابراین، تنظیم دقیق قند خون در این کودکان اهمیت حیاتی دارد. از جمله مهم‌ترین عوارضی که در اثر کنترل نامطلوب قند خون ممکن است ظاهر شود می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
-
- بیماری‌های قلبی و عروقی: افزایش خطر ابتلا به بیماری‌هایی هم‌چون فشارخون بالا، تصلب شرایین و بیماری عروق کرونر در بزرگسالی
- آسیب عصبی: صدمه به اعصاب محیطی به دلیل قند خون بالا و در طولانی‌مدت
- آسیب کلیه: اختلال در عملکرد کلیه‌ها، نارسایی مزمن کلیه
- آسیب چشمی: افزایش احتمال ابتلا به آب‌مروارید، گلوکوم، اختلالات شبکیه و کوری
- پوکی استخوان: کاهش تراکم استخوان و افزایش خطر شکستگی‌های استخوانی
- عفونت‌های پوستی و عفونت‌های ادراری: دیابت باعث ایجاد تغییراتی در سیستم ایمنی بدن میشود که منجر به افزایش حساسیت به عفونت‌ها، از جمله عفونت‌های پوستی و ادراری میشود.
بنابراین، کنترل دقیق قند خون در کودکان دیابتی بسیار مهم است تا از بروز عوارض دراز مدت جلوگیری شود.
درمان دیابت نوع دو کودک
درمان دیابت نوع دو در کودکان نیازمند مشارکت فعال خانواده و پزشک است. با اصلاح شیوه زندگی و استفاده از داروهای مناسب در صورت لزوم، می‌توان کنترل قند خون را بهبود بخشید و از بروز عوارض جلوگیری کرد. مهم‌ترین اقدامات غیر دارویی برای درمان دیابت نوع دو در کودک عبارتند از:
- رعایت رژیم غذایی متعادل و سرشار از فیبر
- محدود کردن مصرف قندها و چربی‌های اشباع‌شده
- تشویق به فعالیت بدنی و ورزش منظم روزانه
- تعیین اهداف وزنی مناسب و نظارت مکرر
از جمله داروهای کاربردی در این کودکان می‌توان به متفورمین و برخی داروهای دیگر اشاره کرد که باید تحت نظارت پزشک و به صورت دقیق تنظیم شوند.
دیابت در کودکان از چه سنی شروع میشود؟
دیابت نوع یک بیشتر در کودکان و نوجوانان دیده میشود و معمولا قبل از ۲۰ سالگی آغاز میشود. دیابت نوع ۱، در اکثر مبتلایان در سنین بین ۵ تا ۷ سالگی یا در دوران نوجوانی برای اولین بار تشخیص داده میشود.
اگرچه دیابت نوع ۱ معمولا در سنین کودکی و نوجوانی ظاهر میشود، اما در موارد نادری ممکن است پیش از ۵ سالگی یا پس از ۲۰ سالگی نیز ظهور پیدا خواهد کرد.
کنترل دیابت نوع دو در کودک
- اندازه گیری سطح تست قند خون کودک به صورت مرتب به کمک نوار تست قند خون
- داشتن رژیم غذایی سالم
- انجام فعالیت‌های ورزشی به صورت مرتب
علائم دیابت در کودکان
همانطور که بالاتر به آن اشاره کردیم، هر نوعی از دیابت در کودکان علائم مخصوص به خود را دارد که البته برخی از آنها مانند تشنگی، گشنگی، خستگی در هر دو نوع مشترک هستند. اگر ریسک ابتلا به دیابت در کودک شما وجود دارد، بهتر است علائم هر دو نوع دیابت در کودکان را به دقت مطالعه نمایید.
توجه داشته باشید که علائم دیابت کودکان از نوع یک به سرعت پیشرفت می‌کند، اما برعکس علائم دیابت کودکان از نوع دو پیشرفت کندی دارد و ممکن است تا مدتها متوجه وجود این بیماری در بدن کودک خود نشوید.
آزمایش تشخیص دیابت در کودکان
آزمایش تشخیص دیابت کودکان از طریق نمونه ی خون و به صورت خانگی و آزمایشگاهی انجام می‌گیرد، آزمایش های متعددی برای تشخیص سطح قند خون کودک و تفکیک آن در آزمایشگاه ها گرفته می‌شوند، پیشنهاد میشود برای تشخیص دیابت و نوع آن به پزشک مراجعه کنید و آزمایش های مورد نظر وی را انجام دهید. اما در قدم بعدی برای کنترل سطح قند خون کودک، می‌توانید از تست قند خون خانگی استفاده کنید.
آزمایش های تست قند خون که در آزمایشگاه گرفته می‌شوند:
- آزمایش A1C
- آزمایش قندخون ناشتا (fbs)
- آزمایش تحمل گلوکز(OGTT)
- آزمایش قند خون دوساعته (2hpp)
- آزمایش قند خون تصادفی
درمان قطعی دیابت در کودکان
آیا دیابت در کودکان قابل درمان است؟ تا کنون هیچ درمان قطعی برای دیابت کودکان یافت نشده است و تنها می‌توان آن را کنترل کرد. راه کنترل دیابت کودکان از نوع یک با تزریق انسولین می‌باشد. اما دیابت کودکان از نوع دو کمی متفاوت است و رعایت رژیم غذایی و انجام فعالیت های ورزشی به صورت مرتب، تاثیر شگرفی در جلوگیری از پیشرفت و کنترل آن دارد.
چاقی و دیابت کودکان با یکدیگر مرتبط هستند؟
همانطور که به این موضوع اشاره کردیم اضافه وزن در کودکان و داشتن رژیم غذایی نامناسب، باعث بوجود آمدن دیابت کودکان از نوع دو خواهد شد.
علائم پوستی دیابت در کودکان
علائم پوستی دیابت در کودکان مانند یک سری نواحی تیره است که بر گردن، کشاله ران و بازو کودک بوجود می‌آیند، این علائم نشان از ابتلای کودک به دیابت نوع دو است.
جمع بندی
دیابت یکی از شایع‌ترین اختلالات متابولیک در کودکان و نوجوانان است که معمولا قبل از ۲۰ سالگی شروع میشود. تشخیص زودهنگام دیابت، با توجه به علائمی مانند پرادراری، کاهش وزن و خستگی که معمولا نشانه دیابت در کودکان است، برای پیشگیری از عوارض حاد و مزمن ضروری است. کنترل میزان قند خون در کودکان با تزریق انسولین، رژیم غذایی مناسب، ورزش و مراقبت‌های منظم، سبک زندگی این کودکان را تحت تاثیر قرار می‌دهد اما کیفیت زندگی خوبی برای آنها فراهم می‌کند.
یک جهان
ممنون از لطف شما