سرتیتر مطالب
آیا تا به حال فردی را دیده‌اید که یکی از شانه‌هایش به طور واضح بالاتر از دیگری باشد؟ این ناهنجاری ممکن است نشانه‌ای از یک بیماری مادرزادی به نام بالا بودن مادرزادی شانه یا شانه اسپرینگل (Sprengel’s Deformity) باشد. این عارضه نادر که در بدو تولد ظاهر می‌شود، نه‌تنها بر ظاهر فرد تأثیر می‌گذارد، بلکه در موارد شدید می‌تواند حرکات شانه و گردن را محدود کند. در این مقاله، به بررسی علائم، علل، روش‌های تشخیص و درمان این بیماری می‌پردازیم. اگر می‌خواهید بدانید علت بالا امدن استخوان شانه چیست یا بهترین سن برای جراحی شانه اسپرینگل چه زمانی است، تا پایان این مطلب همراه ما باشید.
شانه اسپرینگل چیست؟
شانه اسپرینگل یک ناهنجاری مادرزادی نادر است که در آن استخوان کتف (اسکاپولا) به طور غیرطبیعی بالا قرار می‌گیرد و شکل نامتقارنی به شانه‌ها می‌دهد. این بیماری معمولاً در بدو تولد تشخیص داده می‌شود و در ۳۰% موارد با ناهنجاری‌های دیگری مانند کوتاهی گردن، نقص در مهره‌ها یا مشکلات کلیوی همراه است. شدت این عارضه از خفیف تا شدید متغیر است و در برخی موارد، استخوان کتف حتی به صورت چرخیده یا کوچک‌تر از حد طبیعی رشد می‌کند.
محصولات مرتبط
علائم بالا بودن مادرزادی شانه
- بالا بودن واضح یک شانه نسبت به طرف مقابل.
- محدودیت حرکتی در بلند کردن دست یا چرخش شانه.
- وجود برجستگی استخوانی در بالای کتف (در موارد شدید).
- کوتاهی گردن یا عدم تقارن در خطوط گردن.
- درد خفیف تا متوسط در ناحیه شانه و گردن (به ویژه در بزرگسالی).
مقاله منتشرشده در انستيتو bangalore نشان می‌دهد که:
علاوه بر عدم تقارن در تراز شانه‌ها، بالا بودن استخوان کتف ممکن است باعث ایجاد یک برجستگی در پشت پایه گردن، عدم رشد کامل یا نقص عضلات اطراف و محدودیت دامنه حرکتی شانه و بازو در طرف مبتلا شود. برخی بیماران دارای بافت استخوانی، غضروفی یا فیبرمانند بین استخوان کتف و مهره‌های مجاور آن هستند.
علت بالا بودن مادرزادی شانه
علت دقیق این ناهنجاری هنوز ناشناخته است، اما نظریه‌های زیر مطرح شده‌اند:
- اختلال در رشد جنینی: بین هفته‌های ۹ تا ۱۲ بارداری، استخوان کتف به درستی به موقعیت طبیعی خود پایین نمی‌آید.
- عوامل ژنتیکی: در ۱۰% موارد، سابقه خانوادگی این بیماری وجود دارد.
- سندرم‌های مادرزادی: مانند سندرم کلایپل فیل (KlippelFeil) که با جوش خوردن مهره‌های گردن همراه است.
طبقه‌بندی‌های مختلف تغییر شکل اسپرینگل
| درجه | ویژگی‌ها |
| درجه ۱ (خفیف) | شانه کمی بالاتر است؛ محدودیت حرکتی ناچیز. |
| درجه ۲ (متوسط) | شانه بالاتر و چرخیده؛ محدودیت حرکتی واضح. |
| درجه ۳ (شدید) | شانه بسیار بالا، چرخیده و کوچک؛ همراه با برجستگی استخوانی. |
آیا بالا بودن مادرزادی شانه خطرناک است؟
در موارد خفیف، این بیماری تنها یک ناهنجاری ظاهری است و خطری برای سلامت فرد ندارد. اما در موارد شدید، ممکن است باعث عوارض زیر شود:
- آرتروز زودرس در مفصل شانه.
- فشردگی اعصاب گردنی و بروز دردهای مزمن.
- مشکلات تنفسی (در صورت همراهی با ناهنجاری‌های قفسه سینه).
نحوه تشخیص بالا بودن مادرزادی شانه
- معاینه فیزیکی: پزشک با مشاهده ارتفاع شانه‌ها و تست دامنه حرکتی، ابتلا را بررسی می‌کند.
- اشعه ایکس: برای مشاهده موقعیت استخوان کتف و شناسایی ناهنجاری‌های همراه.
- سی‌تی اسکن یا ام‌آرآی: برای بررسی دقیق‌تر ساختار استخوان‌ها و بافت‌های نرم.
مطالعه بیشتر: معرفی بهترین قوزبند طبی زنانه و مردانه
شانه اسپرینگل
درمان بالا بودن مادرزادی شانه و کتف
درمان شانه اسپرینگل به شدت ناهنجاری، سن بیمار و وجود علائم همراه بستگی دارد. هدف اصلی درمان، بهبود ظاهر شانه، افزایش دامنه حرکتی و جلوگیری از عوارض بلندمدت مانند آرتروز یا فشار بر اعصاب است. این عارضه بر خلاف بسیاری از عارضه های مرتبط با کتف و شانه، با روش هایی مانند خرید قوزبند طبی درمان نمی‌شود. در ادامه روش‌های درمانی غیرجراحی و جراحی را به طور مفصل بررسی می‌کنیم:
درمان غیرجراحی
۱. فیزیوتراپی و تمرینات اصلاحی
فیزیوتراپی نقش کلیدی در مدیریت موارد خفیف تا متوسط شانه اسپرینگل دارد. برنامه درمانی معمولاً شامل موارد زیر است:
- تمرینات کششی:
- کشش عضله ذوزنقه فوقانی: سر را به طرف مقابل شانه مبتلا خم کنید و با دست فشار ملایمی وارد نمایید. این حرکت به کاهش تنش عضلانی و بهبود انعطاف‌پذیری کمک می‌کند.
- کشش عضلات سینه‌ای: در حالت ایستاده، دست‌ها را پشت سر قلاب کرده و آرنج‌ها را به عقب بکشید. این تمرین از جمع شدن شانه‌ها به جلو جلوگیری می‌کند.
- تمرینات تقویتی:
- تقویت عضلات چرخاننده شانه (روتاتور کاف) با استفاده از کش‌های ورزشی. این عضلات نقش حیاتی در ثبات مفصل شانه دارند.
- تمرینات ایزومتریک برای بهبود ثبات شانه: مثلاً فشار دادن آرنج به دیوار در حالت ایستاده.
- حرکات دامنه حرکتی:
- چرخش شانه به جلو و عقب در حالت نشسته یا ایستاده. این حرکت به حفظ انعطاف مفصل کمک می‌کند.
- بلند کردن کنترل شده دست‌ها به صورت عرضی و جلو.
۲. استفاده از ارتوز (بریس)
در کودکان زیر ۶ سال که اسکاپولای آن‌ها هنوز کاملاً سفت نشده است، استفاده از ارتوزهای مخصوص می‌تواند به پایین کشیدن تدریجی کتف کمک کند. این بریس‌ها معمولاً:
- از جنس پلاستیک سبک یا نئوپرن ساخته می‌شوند تا فشار یکنواختی به شانه وارد کنند.
- ۸-۱۰ ساعت در روز (عمدتاً شب‌ها) استفاده می‌گردند تا کودک در فعالیت روزانه محدود نشود.
- باید همراه با فیزیوتراپی برای جلوگیری از آتروفی عضلات به کار روند.
عمل جراحی شانه اسپرینگل
جراحی معمولاً برای موارد زیر توصیه می‌شود:
- ناهنجاری درجه ۳ (شدید) با برجستگی استخوانی واضح.
- محدودیت حرکتی شدید که فعالیت‌های روزانه را مختل می‌کند.
- همراهی با ناهنجاری‌های دیگر مانند کوتاهی گردن یا نقص مهره‌ها.
روش‌های رایج جراحی
۱. روش وودوارد (Woodward Procedure)
- مراحل عمل:
- برش پوست در ناحیه میانی و فوقانی کمر.
- آزادسازی عضلات متصل به کتف (مانند عضله ذوزنقه و لوزی).
- پایین آوردن کتف به موقعیت طبیعی و ثابت کردن آن با پیچ یا سیم.
- مزایا: بهبود قابل توجه ظاهر شانه و افزایش دامنه حرکتی.
- معایب: خطر آسیب به عروق و اعصاب ناحیه.
۲. روش گرین (Green Procedure)
- مراحل عمل:
- برش قسمت فوقانی استخوان کتف.
- تغییر زاویه استخوان و ثابت کردن آن با پیچ.
- در برخی موارد، برداشتن بخشی از استخوان برای کاهش برجستگی.
- مزایا: اصلاح چرخش و ارتفاع کتف به طور همزمان.
- معایب: دوره نقاهت طولانی‌تر نسبت به روش وودوارد.
۳. روش‌های مدرن (مانند تکنیک هنری)
- ترکیبی از آزادسازی عضلات و تغییر شکل استخوان.
- استفاده از آرتروسکوپ برای کاهش تهاجم عمل و بهبودی سریعتر.
بهترین سن برای جراحی
جراحی در سنین ۳ تا ۸ سالگی بیشترین موفقیت را دارد، زیرا:
- استخوان‌ها و بافت‌های نرم انعطاف‌پذیر هستند و پاسخ بهتری به اصلاح موقعیت می‌دهند.
- خطر برگشت ناهنجاری پس از عمل کمتر است.
- بهبودی سریعتر و با عوارض کمتری همراه است.
هشدار: جراحی در نوجوانان و بزرگسالان به دلیل سفت شدن بافت‌ها، نتایج محدودتری دارد و ممکن است نیاز به جراحی‌های تکمیلی باشد.
مراقبت‌های پس از جراحی
- استفاده از آتل یا گچ به مدت ۴-۶ هفته برای ثابت نگه داشتن کتف.
- شروع فیزیوتراپی از هفته دوم برای جلوگیری از سفتی مفصل و بهبود دامنه حرکتی.
- اجتناب از فعالیت‌های سنگین به مدت ۳-۶ ماه تا خطر جابجایی استخوان کاهش یابد.
جدول مقایسه روش‌های جراحی
| روش جراحی | مدت عمل | دوره نقاهت | موفقیت (%) |
| وودوارد | ۲-۳ ساعت | ۶-۸ هفته | ۷۵-۸۵ |
| گرین | ۳-۴ ساعت | ۸-۱۲ هفته | ۶۵-۷۵ |
| هنری | ۱.۵-۲ ساعت | ۴-۶ هفته | ۸۰-۹۰ |
جمع‌بندی
بالا بودن مادرزادی شانه یا بیماری اسپرینگل، اگرچه نادر است، اما نیاز به تشخیص و درمان به موقع دارد تا از عوارض بلندمدت جلوگیری شود. در موارد خفیف، فیزیوتراپی و تمرینات اصلاحی کافی هستند، اما در ناهنجاری‌های شدید، جراحی تنها راه بازگرداندن عملکرد طبیعی شانه است. اگر این ناهنجاری را در فرزند خود می‌بینید، هرچه زودتر به ارتوپد اطفال مراجعه کنید.
سوالات متداول
آیا شانه اسپرینگل دردناک است؟
در کودکان به علت نرمی بیشتر استخوان‌ها و مفاصل معمولاً درد وجود ندارد، اما در بزرگسالان به دلیل فشار روی عضلات و مفاصل، درد خفیف تا متوسط گزارش می‌شود.
بهترین سن برای جراحی شانه اسپرینگل چه زمانی است؟
جراحی بین ۳ تا ۸ سالگی بهترین نتیجه را دارد، زیرا اسکاپولا هنوز قابل اصلاح است و بهبودی سریعتر اتفاق می‌افتد.
آیا شانه اسپرینگل روی کیفیت زندگی تأثیر می‌گذارد؟
در موارد خفیف، تأثیر چندانی ندارد. اما در موارد شدید، ممکن است فعالیت‌های روزانه مانند لباس پوشیدن یا ورزش را محدود کند.