زخم بستر

افراد به دلایل مختلفی از جمله مشکلات ژنتیکی، بیماری، تصادف و حادثه دچار معلولیت در قسمت های مختلفی از بدن می‌شوند. این معلولیت می‌تواند موقت یا دائمی باشد اما موضوع حائز اهمیت و قابل توجه برای زمانی است که خونرسانی در عضلات از کار افتاده بسیا کم می‌شود و باعث ایجاد مشکلاتی از جمله زخم بستر می‌شوند. این مسئله تنها برای افرادی که محدودیت حرکتی دارند صدق نمی‌کند، بلکه برخی افراد نیز به دلیل مریضی های دیگر، کهولت سن و ضعف بدن مجبور به خوابیدن های طولانی مدت در بستر با تحرک بسیار کم هستند که ایجاد زخم بستر در میان این افراد نیز بسیار شایع است. موارد بسیاری در پیشگیری از ایجاد زخم بستر به ما کمک می‌کنند.
اگر شما یا فردی نزدیک به شما دارای شرایطی است که احتمال ایجاد زخم بستر در آن وجود دارد تا انتهای این مطلب همراه ما باشید.

زخم بستر چیست؟

زخم بستر یک زخم فشاری است که در اثر وجود فشار مداوم و سایش، بر قسمت خاصی از بدن بوجود می‌آید و باعث آسیب رسیدن به بخشی از پوست یا حتی بافت های بدن می‌شود. این زخم با ایجاد خراشیدگی میتواند تشدید یابد. این وضعیت عموما با خوابیدن یا نشستن طولانی مدت در یک وضعیت ثابت بوجود می‌آید. همانطور که گفتیم یکی از موارد ایجاد زخم بستر سایش است، این سایش می‌تواند از برخورد یا کشیدگی با ملحفه بوجود آید.

علت و دلایل ایجاد زخم بستر

زخم بستر عموما در نقاطی از بدن بوجود می‌آید که بافت های نرم داخلی حبس شده میان استخوان و پوست زیاد باشد و چربی و عضله ای برای محافظت از آن ها وجود نداشته باشد، استخوان با کمک نیروی گرانش به بافت و رگ های محبوس فشار می‌آورد و از طرفی، سمت دیگر بدن سطحی مانند صندلی چرخدار یا تخت قرار دارد. اعمال این فشار ها باعث کاهش و حتی قطع خونرسانی می‌شود که در پی آن به بافت های نرم بدن آسیب می‌رسانند. به همین علت ایجاد زخم بستر در دنبالیچه، استخوان خاجی و ران شایع تر است. اما این عارضه در زانو و آرنج ها نیز مشاهده شده است.
همانطور که گفتیم انجام یکسری اقدامات از ایجاد زخم بستر جلو گیری خواهند کرد، کوتاهی در انجام این اقدامات می‌تواند منجر به ایجاد این زخم شود.

چه افرادی مستعد ابتلا به زخم بستر هستند؟

به صورت کلی زخم بستر در بین افرادی که توانایی حرکتی پایین دارند و مدت زمان طولانی ثابت هستند بسیار شایع است، از جمله این افراد می‌توان به گروه های زیر اشاره کرد:
• افراد در کما
• عوارض شکستگی
• افراد فلج
• کسانی که بر صندلی چرخدار هستند

آشنایی با زخم بستر خفیف

زخم بستر دارای 4 مرحله مختلف می‌باشد که از مراحل اولیه بوجود می‌آید و تا مراحل گسترده تر پیش روی دارد. زخم بستر خفیف به مراحل اولیه این عارضه گفته می‌شود، این مرحله درد ندارد و تنها تغییر رنگ جزئی و اختلاف دما قابل مشاهده است. در مراحل اولیه ایجاد این زخم، لازم است علائم آن به صورت مرتب چک و بررسی گردد و اقدامات لازم در جهت بهبودی آن انجام گیرد. بررسی منظم به مراقب کمک می‌کند تا از روند پیشروی زخم اطلاع داشته باشد.

علائم ایجاد زخم بستر چیست؟

علائم اولیه ایجاد این زخم که با زخم بستر خفیف همراه است شامل تغییر دمای پوست و قرمزی است. همچنین پوست با فشار دست به سرعت سفید نمی‌شود.
افراد معلول و کسانی که بی حسی در نواحی مختلفی از بدن را تجربه می‌کنند، متوجه درد زخم بستر نخواهند شد، به همین دلیل کنترل دائم نواحی از بدن که احتمال ایجاد این زخم در آن ها وجود است ضروری تر هم می‌شود.

مناطق مستعد بروز زخم بستر

با توجه به اینکه هر شخص با هر معلولیتی نوع خاصی از زخم بستر خفیف تا پیشرفته را تجربه می‌کند. نواحی مستعد ایجاد این زخم برای هر شخص متفاوت است که در ادامه به توضیح بیشتر آن می‌پردازیم.

نواحی مستعد ایجاد زخم برای کسی که به پشت می‌خوابد

• لاله ی گوش
• پشت سر
• پشت کتف
• پاشنه های پا
• پشت استخوان خاجی، بین دو برجستگی باسن

نواحی مستعد ایجاد این زخم برای افرادی که به پهلو می‌خوابند

• کناره های سر
• لاله گوش
• برجستگی کنار لگن
• برجستگی کنار زانو
• قوزک پا

افراد بر ویلچر

• بین دو برجستگی باسن پشت استخوان خاجی
• پشت استخوان های کتف
• پوست ساعد در قسمت تکیه دهنده بر ویلچر

محل های تشکیل زخم بستر

محل های تشکیل زخم در هر ناحیه ای از بدن می‌تواند باشد، اما متداول ترین انواع آن که زودتر از بقیه نواحی شکل می‌گیرد موارد فوق می‌باشد.
مراحل ایجاد زخم بستر
زخم بستر دارای 4 مرحله است که آخرین مرحله دارای بیشترین شدت می‌باشد، در ادامه مواردی را ذکر میکنیم که در تشخیص هر مرحله به شما کمک خواهد کرد.

مرحله اول

در مرحله اول که آن را با زخم بستر خفیف نیز می‌شناسیم، پوست دارای اختلاف دما با نواحی دیگر بدن است یعنی سردتر یا گرمتر است. رنگ آن نیز کمی قرمز می‌گردد که به خصوص در پوست های سفید نمایان تر است.

مرحله دوم

در این مرحله اپیدرم پوست که لایه بیرونی آن است از بین می‌رود، در مرکز ناحیه قرمز رنگ پوست، قسمتی با رنگ پر رنگ تر ایجاد می‌شود. امکان وجود تاول نیز در این مرحله وجود دارد.

مرحله سوم

آسیب در این مرحله شدت می‌یابد، و ممکن است رنگ زردی از آن نمایان شود. زخم به لایه ی زیرین پوست می‌رسد و چربی آن نمایان می‌گردد.

مرحله چهارم

این مرحله شدیدترین مرحله زخم بستر است که در آن زخم به تاندون، استخوان یا عضله می‌رسد. علاوه بر این زخم گسترش می‌یابد و به زیر پوست سالم نیز می‌رسد.

چگونگی پیشگیری از ابتلا به زخم بستر

در زخم بستر پیشگیری بسیار مهم تر از درمان است، زیرا با درمان یکسری اقدامات ساده می‌توان از ایجاد آن تا مقدار زیادی جلوگیری کرد.

جا به جایی مرتب

جا به جایی مرتب بیمار به افزایش خونرسانی کمک خواهد کرد، در این مورد از تشک مواج که به تشک زخم بستر معروف است نیز می‌توان استفاده کرد. شخص خوابیده بر تخت بهتر است هر یک ساعت یکبار توسط درمانگر، مراقب یا پرستار جا به جا گردد. این مقدار برای شخصی که بر ویلچر است 15 دقیقه می‌باشد. البته این مقدار برای افراد با شرایط مختلف تغییر می‌کند، جدول زمانبندی تغییر در وضعیت بیمار عموما توسط پزشک مشخص می‌گردد.

کاهش فشار و اصطحاک

استفاده از بالشتک های مناسب بادی یا آبی و بطور کل کالای خواب طبی می‌تواند در کاهش فشار وارده بر پوست بسیار موثر باشد. همچنین لازم است مراقب دقت کافی را در جا به جایی بیمار داشته باشد.

رعایت بهداشت

لازم است پوست به صورت مرتب بررسی گردد و هرگونه احتمال ایجاد زخم بستر مورد بررسی جدی تر قرار گیرد. علاوه بر این پاکیزگی مرتب پوست توسط آب گرم و صابون از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.

داشتن تغذیه مناسب

داشتن یک برنامه ی غذایی مقوی و مغذی که شامل پروتئین،مواد معدنی، ویتامین ها و آب است برای فرد بیمار بسیار حائز اهمیت است. اینکار علاوه بر جلوگیری از ایجاد زخم بستر در حفظ قدرت فرد در شرایط بیماری بسیار اهمیت دارد.

تشخیص و مراحل ابتدایی درمان زخم بستر

تشخیص دقیق این موضوع تنها توسط پزشک متخصص قابل انجام می‌باشد، بهتر است با مشاهده ی اولین تغییرات در بدن فرد بیمار، باید به پزشک مراجعه گردد تا مرحله مخصوص (یک تا چهار) به آن اختصاص داده شود تا اقدامات لازم در جهت بهبود آن انجام گیرد.

راه های درمان زخم بستر

درمان زخم بستر یک موضوع تخصصیست که تنها تحت نظر پزشک متخصص قابل درمان است. که عموما از موارد زیر تبعیت می‌کند.
• استفاده از پماد یا کرم زخم بستر
• استفاده از چسب زخم بستر
• استفاده از تشک مواج و جا به جایی مرتب بیمار
• آنتی بیوتیک
• دبریدمان بافت مرده پوست
• عمل به کمک ابزار جراحی

عوارض زخم بستر

• زخم های طولانی غیر قابل درمان باعث ایجاد سرطان خواهند شد.
• سپسیس که به گندیدگی پوست گفته می‌شود.
• احتمال ایجاد عفونت استخوان و مفاضل که عملکرد اندام ها را کاهش می‌دهد.
• ایجاد سلولیت یکی از عوارض دیگر زخم بستر است.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

با مشاهده اولین علائم زخم بستر خفیف موقعیت بدن خود را به صورت مرتب تغییر دهید. اگر علائم دیده شده ظرف مدت 24 تا 48 ساعت رفع نگردید نیاز به مراجعه به پزشک متخصص است.
مشاهده ی علائم جدی تر شامل تب، بوی بد و ترشحات ناشی از زخم سریعا به پزشک مراجعه نمایید.